Sentyabrın 6-dan 8-dək Azərbaycan Respublikası Müdafiə Sənayesi Nazirliyinin (MSN) təşəbbüsü və təşkilatçılığı, Azərbaycan Respublikası Müdafiə Nazirliyinin dəstəyi ilə Bakı Ekspo Mərkəzində IV Azərbaycan Beynəlxalq Müdafiə Sərgisi “ADEX” keçirilib. Müasir silah və texnika sərgisi olan “ADEX” pandemiyanın yaratdığı məcburi fasilədən sonra Azərbaycanın və dünya şirkətlərinin hərbi-sənaye komplekslərinin gücünü və qüdrətini Bakı şəhərində nümayiş etdirib.

Bu sərgidə əsası 1988-ci ildə qoyulmuş Türkiyənin “Roketsan” şirkəti də öz stendi ilə təmsil olunub. Şirkət müxtəlif növ raketlər, reaktiv silahlar, atış və hərəkət sistemləri ilə birlikdə idarə olunan döyüş sursatları, istiqamətləndirmə-idarəetmə sistemləri, döyüş başlıqları, mexaniki hissələr, alqoritm və proqram təminatını hazırlayır və istehsal edir, onları quru, hava və dəniz platformaları ilə birləşdirir. Eyni zamanda, bu sistemlərə maddi-texniki dəstək verir, raket yanacağı istehsal edir, ballistik mühafizə layihələri hazırlayır və həyata keçirir, eləcə də öz müəssisələrində kosmik raketləri istehsal edir.

Bakıda keçirilmiş ADEX sərgisində şirkət tərəfindən “Çakır”, MAM mini ağıllı sursat ailəsi, SOM, “Atmaca”, OMTAS, TRLG-230, TRLG-122 raketləri sərgilənib.

“Çakır” qanadlı raketi

“Roketsan” şirkəti ADEX-2022 sərgisində ilk dəfə “Çakır” qanadlı raketini nümayiş etdirib. “Çakır” quru, dəniz və hava platformalarından atıla bilən yeni nəsil qanadlı raketdir. Raket təyyarə və helikopterlərdən, pilotsuz uçuş aparatlarından (PUA), o cümlədən taktiki təkərli quru nəqliyyat vasitələri və suüstü platformalardan atıla bilər. Müasir texnologiyaya əsaslanan və təsirli döyüş başlığına malik “Çakır” qanadlı raketi istifadəçiyə quru və dəniz hədəflərinə qarşı əməliyyat baxımından geniş imkanlar verir. 150 kilometrdən artıq atış uzaqlığına malik “Çakır” qanadlı raketinin əsasən suüstü hədəflərə, sahilə yaxın quru və suüstü hədəflərə, habelə strateji quru hədəflərinə, sahə hədəflərinə və mağaralara qarşı tətbiq edilməsi nəzərdə tutulub.

Türkiyənin “Kale Arge” şirkəti tərəfindən hazırlanan yerli və milli KTJ-1750 turboreaktiv mühərrikə sahib “Çakır” raketi dizaynının verdiyi çeviklik sayəsində, missiya planlama əsnasında müəyyən edilmiş üçölçülü dönüş nöqtələri ilə bağlı tapşırıqları asanlıqla yerinə yetirə bilir. Raket hədəf üzərində vuruş nöqtəsi seçimi və unikal döyüş başlığı ilə hədəfləri yüksək dəqiqliklə məhv etmək qabiliyyətinə malikdir. Təkmil ara mərhələ və terminal yönləndirmə sistemləri ilə “Çakır” hədəflərini bütün hava şəraitində yüksək dəqiqliklə vura bilir. Şəbəkəyə əsaslanan məlumat bağlantısı sayəsində raket hədəfə doğru irəliləyərkən istifadəçi seçiminə bağlı olaraq, hədəfi dəyişə və tapşırığı ləğv edə də bilir. Yeni raket qarışdırmaya davamlı GNSS (Qlobal Naviqasiya Peyk Sistemi) və altimetr dəstəkli inertial naviqasiya sistemi ilə güclü elektron qarışdırmanın olduğu hallarda da öz kursunu davam etdirə bilir.

“Çakır”ın ən diqqətçəkən xüsusiyyətlərindən biri də platformada çoxlu daşınmalara imkan verən dizaynı və sürü konsepsiyasında tapşırıqları yerinə yetirmək qabiliyyətidir. “Çakır” raketi çox sayda döyüş sursatı ilə koordinasiyalı hücuma imkan verən sürü konsepsiyası ilə düşmənin müdafiə sistemlərinin öhdəsindən asanlıqla gələ, eyni zamanda bir və ya bir neçə hədəf üçün yüksək effektivlik təmin edə bilir. Radaruducu xüsusiyyətli unikal dizayn quruluşu sayəsində “Çakır” yüksək davamlılıq qabiliyyətinə malikdir. “Çakır” raketinin dəniz üzərində su səthinə çox yaxın məsafədən uçuş imkanı, quruda isə masqalanma qabiliyyəti ilə yanaşı, radaruducu gövdə quruluşu, düşmənin hava hücumundan müdafiə sistemləri tərəfindən aşkarlanması təhlükəsini minimuma endirir.

MAM-L və MAM-C

“Roketsan”ın MAM-L və MAM-C sursatları rəqibləri ilə müqayisədə daha uzaq mənzilə malik olmaları və PUA-dan hədəf aşkarlandığı halda bağlana bilmələri ilə diqqət çəkir. Türkiyə Silahlı Qüvvələri başda olmaqla, Jandarma Baş Komandanlığı və Əmniyyət Baş İdarəsi inventarında yer alan PUA-lara inteqrasiya edilən MAM-L 2016-cı ildən, MAM-C isə 2018-ci ildən indiyə qədər əməliyyatlarda uğurla istifadə olunur. Sabit və hərəkətli hədəflərə qarşı yüksək vuruş dəqiqlikliyinə sahib MAM-L və MAM-C sursatları, istənilən hava şəraitində effektivlik göstərə bilir. MAM-C 8 kilometrə, MAM-L isə 14 kilometrə qədər mənzil aralığına sahib olmasıyla hədəflərin vurulmasında istifadə edildiyi platformanın aşkarlanma və zərərsizləşdirilmə riskini azaldır. Qeyd edək ki, Azərbaycan ordusu tərəfindən İkinci Qarabağ müharibəsi zamanı MAM-L idarə olunan döyüş sursatlarından tanklara və digər zirehli hədəflərə qarşı effektiv istifadə olunub.

MAM-T

“Roketsan” MAM-L və MAM-C aviasiya sursatlarının təcrübələrindən irəliləyərək daha yüksək döyüş başlığı effektivliyi və daha uzun mənzil ehtiyacını qarşılamaq məqsədilə MAM-T sursatını hazırlayıb. Fərqli platformalara uyğunlaşdırıla biləcək formada dizayn edilmiş MAM-T, 30 kilometrdən artıq mənzilə sahibdir. MAM-T ağıllı sursatının çapı 2,3 millimetr, uzunluğu 1,4 metr, ümumi çəkisi isə 94 kiloqramdır. Sursat qəlpəli atəş yığımı olan döyüş başlığı ilə təchiz edilib. Müxtəlif PUA-lardan atıla bilən MAM-T sursatı ilə su üstü hədəfləri, zirehli və zirehsiz nəqliyyat vasitələrini məhv etmək mümkündür. MAM-T sınaqlar zamanı hədəfi uzaq məsafədən yüksək dəqiqliklə vurub.

Daha yüksək döyüş başlığı effektivliyi və uzun mənzil ehtiyacını ödəmək məqsədi ilə hazırlanan MAM-T “Blok-1” konfiqurasiyası həm hərəkətli, həm də sabit hədəflərə qarşı tədbiq edilə bilir. Yüksək dəqiqlik sərgiləyən ağıllı sursat Qlobal Mövqeləşdirmə Sistemi (GPS) və İnersial Naviqasiya Sistemi (ANS) tərəfindən dəstəklənə bilən yarı aktiv lazer axtarıcı (LAB) başlıq ilə təchiz edilib. Şirkət mütəxəssislərinin “Xalq qəzeti”nə verdiyi müsahibəsində deyildi ki, qabiliyyət və performansını döyüş meydanında dəfələrlə sübut etmiş “Roketsan”ın MAM ailəsi Türkiyə və Azərbaycan Silahlı Qüvvələri başda olmaqla bir çox ordunun inventarının zərbə gücü olmağa davam edir. Bildirilib ki, MAM ailəsi hazırda Afrika, Asiya və Avropada dost və müttəfiq ölkələrin inventarında uğurla istifadə edilir.

Qeyd edək ki, “Roketsan” şirkəti tərəfindən 2021-ci ilin ikinci yarısında kütləvi istehsalına başlanılan MAM-T ağıllı sursatı ilk dəfə “İDEF-2021” Beynəlxalq Müdafiə Sənayesi Sərgisində, Azərbaycanda isə bu il keçirilmiş “TEKNOFEST” Festivalında nümayiş etdirilib.

TRLG-122

Türkiyənin “Roketsan” şirkəti 122 mm çaplı TRLG-122 “yer-yer” tipli raketini yerli və milli imkanlar hesabına hazırlayıb. Raket ilk dəfə “İDEF-2021” XV Beynəlxalq Müdafiə Sənayesi Sərgisində, Azərbaycanda isə bu il keçirilmiş “TEKNOFEST” Festivalında nümayiş etdirilib.

Şirkət mütəxəssislərinin “Xalq qəzeti”nə verdiyi müsahibəsində bildirildi ki, lazerarayıcı başlıq ilə təchiz edilən TRLG-122 raketi yüksək dəqiqliyə malikdir. GPS və ya GNSS naviqasiya sistemi ilə idarə olunan raket, yüksək dəqiqliyi və dağıdıcı gücü sayəsində 13-30 kilometr aralığında yerləşən böyük əhəmiyyətli hədəflərin məhv edilməsi üçün hazırlanıb. Kütləsi 76 kq təşkil edən TLRG-122 raketi, 13,5 kiloqram ağırlığında döyüş başlığı ilə təchiz edilib. Raket 2 metrdən az sapma ilə hədəfi vurmaq qabiliyyətinə malikdir. Atışa hazır vəziyyətdə nəql edilə, saxlanıla və istifadə edilə bilən TRLG-122 raketi, istifadəçinin sahədəki təchizat və hazırlıq proseslərini də asanlaşdırır. Artilleriya və hava hücumundan müdafiə sistemləri, radar mövqeləri, cəmləşmə rayonları, logistika müəssisələri, o cümlədən komanda, nəzarət və rabitə sistemləri və digər yüksək strateji hədəfləri məhv etmək üçün istifadə edilə bilər.

TRLG-230

230 millimetrlik TRLG-230 raketi 20-70 kilometr mənzillidir və lazer tuşlama sisteminə malik olduqdan sonra onları hədəfə PUA-lar vasitəsilə yönləndirmək mümkündür. “Roketsan” şirkəti tərəfində hazırlanan TRLG-230 raketi çox uğurlu şəkildə ilk dəfə Azərbaycan ordusu tərəfindən Qarabağ savaşında tətbiq edilib. Belə ki, müharibə zamanı Azərbaycana çatdırılan TRLG-230 raketləri “Bayraktar TB2” PUA-larının təsbit etdiyi və lazerlə işarələdiyi hədəflərə dəqiq zərbələr endirməyə imkan verib. TRLG-230 raketi ilə hədəflər yüksək dəqiqliklə vurulub.

Rizvan FİKRƏTOĞLU